โครงการคชอาณาจักร จังหวัดสุรินทร์ เป็นหน่วยงานในสังกัดองค์การสวนสัตว์ในพระบรมราชูปถัมภ์ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม มีวัตถุประสงค์การก่อตั้งขึ้นเพื่อช่วยเหลือช้างเร่ร่อนที่เป็นปัญหาอยู่ในเมืองใหญ่ในปัจจุบัน ควาญช้างนำช้างมาเดินเร่ขายอาหารช้าง จากสภาพความแออัดของเมืองหลวงทำให้ช้างเกิดการบาดเจ็บ และล้มตายจากอุบัติเหตุ บางครั้งเกิดความเครียด อาละวาด ทำร้ายประชาชนให้เห็นอยู่บ่อยครั้ง ในการนี้ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ทรงมีพระราชเสาวนีย์ ในคราวถวายรายงานการเพาะขยายพันธุ์สัตว์ป่าหายากขององค์การสวนสัตว์ โปรดให้มีการดูแลและอนุรักษ์พันธุ์ช้างไทยด้วย 

เนื่องจากช้างเป็นสัตว์สำคัญ คู่บ้าน คู่เมือง และถือว่าเป็นสัญลักษณ์ของชาติ ควรได้รับการคุ้มครองและปกป้องให้มีชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น และองค์การสวนสัตว์ได้น้อมนำมาปฏิบัติ เป็นที่มาของโครงการนำช้างคืนถิ่น องค์การสวนสัตว์ในพระบรมราชูปถัมภ์ หรือโครงการคชอาณาจักร จังหวัดสุรินทร์ ในปี พ.ศ. 2552 ต่อมาองค์การสวนสัตว์ได้รับงบประมาณจากการแปรญัตติของรัฐบาลในสมัยนั้น เป็นจำนวน 22 ล้านบาท เพื่อเริ่มต้นโครงการนำช้างคืนถิ่น และผูกพันงบประมาณมาถึงปี พ.ศ. 2553 มีการจัดสรรงบประมาณสำหรับการจัดหาอาหารช้างอีก 3 ล้านบาท เพื่อแก้ปัญหาเบื้องต้นสำหรับในช่วงฤดูแล้ง ได้มีการจัดทำผังแม่บทโครงการคชอาณาจักร จังหวัดสุรินทร์ขึ้น และในปีงบประมาณ พ.ศ. 2554 ได้รับงบลงทุนจากรัฐบาลอีก 58.6 ล้านบาทสำหรับการก่อสร้างโครงสร้างพื้นฐานตามแผนแม่บท ต่อมาโครงการฯ ได้รับช้างเร่ร่อนเข้าร่วมโครงการฯ ในปี พ.ศ. 2553 ทั้งสิ้น 100 เชือก ปี พ.ศ. 2554 จำนวน 133 เชือก ปี พ.ศ. 2555 จำนวน 157 เชือก ปี พ.ศ. 2556 จำนวน 160 เชือก ปี พ.ศ. 2556 – 2558 จำนวน 170 เชือก ในปีงบประมาณ พ.ศ. 2559-2560 เป้าหมายกำหนดรับช้าง จำนวน 200 เชือก 

แนวทางการพัฒนาโครงการคชอาณาจักร จังหวัดสุรินทร์ จัดทำเป็นสถานที่ท่องเที่ยวรูปแบบอนุรักษ์ธรรมชาติและวัฒนธรรมท้องถิ่น เน้นความเป็นอยู่บนพื้นฐานหมู่บ้านช้างเศรษฐกิจพอเพียงตามแนวพระราชดำริฯ เกษตรทฤษฎีใหม่ เพิ่มความสมบูรณ์ของพื้นที่ ความมั่งคั่งของอาหารช้าง เพื่อการพึ่งพาตนเองอย่างยั่งยืน โดยใช้พื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติดงภูดิน อำเภอท่าตูม จังหวัดสุรินทร์ จำนวน 3,000 ไร่ เป็นพื้นที่ดำเนินการโครงการคชอาณาจักร จังหวัดสุรินทร์ เป็นโครงการสนองสนองพระราชเสาวนีย์ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ